Η Νότια Αφρική που αφήνει ο Μαντέλα

Ανισότητες, ανεργία, εγκληματικότητα

 

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Όλα τα φώτα στράφηκαν τις μέρες αυτές στην μεγάλη προσωπικότητα που ενσάρκωνε ο Νέλσον Μαντέλα ως σύμβολο αγώνα για την ελευθερία και την δημοκρατία. Δίκαια τονίστηκε το μεγάλο επίτευγμά του να επιτύχει την εθνική συμφιλίωση στη Νότια Αφρική και να αποφύγει τον εμφύλιο πόλεμο που πολλοί φοβόντουσαν και θεωρούσαν αναπόφευκτο. Εντούτοις η χώρα που αφήνει πίσω του ο Μαντέλα αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα στα οποία δεν έγινε μεγάλη αναφορά τις μέρες αυτές, αφού όλα τα φώτα στράφηκαν στην προσωπικότητα και το έργο του μεγάλου αυτού ηγέτη.. Είναι βέβαια σημαντικό να τονιστεί ότι το στοίχημα του Μαντέλα για εθνική συμφιλίωση οδήγησε στη μετάβαση από το καθεστώς του απαρτχάϊντ στη δημοκρατία με ελεύθερες εκλογές και με ελεύθερη πολιτική ζωή, κάτι σπάνιο για την Αφρική. Ο ίδιος ο Μαντέλα άλλωστε, έδωσε το παράδειγμα και αντίθετα με άλλους Αφρικανούς ηγέτες που παραμένουν προσκολλημένοι στην εξουσία με δικτατορικές συνήθως μεθόδους, αποσύρθηκε από την πολιτική ζωή μετά από μία μόνο θητεία ως πρόεδρος της Νοτιοαφρικανικής Δημοκρατίας. Το δημοκρατικό όμως αυτό επίτευγμα δεν έλυσε τα μεγάλα προβλήματα της κοινωνικής ανισότητας που μαστίζουν πάντοτε τη χώρα. Το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό χάσμα παραμένει βαθύ ανάμεσα στις διάφορες κοινότητες της χώρας. Η λευκή πλειοψηφία διατήρησε πολλά από τα σημαντικά προνόμιά της με κύριο τον έλεγχο της οικονομίας της χώρας.

Δίπλα σε αυτή την λευκή ελίτ δημιουργήθηκε και μία μαύρη ελίτ μέσα από την εξάσκηση της εξουσίας. Μεγάλα όμως στρώματα του πληθυσμού που προέρχονται κατά κύριο λόγο από τη μαύρη πλειοψηρία, ζουν μέσα στην φτώχεια και την κοινωνική εξαθλίωση. Σε μια χώρα που θεωρείται από τις πιο πλούσιες της Αφρικής και με μια ανεπτυγμένη οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο, το 30% περίπου του πληθυσμού, κυρίως μαύροι, είναι άνεργοι και ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Έτσι, η επαγγελία της δίκαιης κατανομής του πλούτου παρέμεινε ανεκπλήρωτη. Η σημερινή εικόνα της Νότιας Αφρικής είναι από αρκετές απόψεις απογοητευτική. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η βία, η ανασφάλεια και η εγκληματικότητα παραμένουν από τα κύρια προβλήματα της χώρας. Την ίδια στιγμή εδραιώθηκε και η διαφθορά ανάμεσα σε μια μαύρη ελίτ που ασκεί την εξουσία μέσω του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου, το κόμμα που διεξήγαγε τον αγώνα για την κατάργηση του απαρτχάϊντ.

Εντούτοις, παρά τα προβλήματα αυτά, η επιλογή του Μαντέλα για μια ανοιχτή δημοκρατική κοινωνία, αφήνει περισσότερες δυνατότητες επίλυσης των τεράστιων αυτών κοινωνικών προβλημάτων  παρά αν ακολουθούσε την οδό που ακολούθησαν άλλοι Αφρικανοί ηγέτες με την επιβολή μονοκομματικών καθεστώτων χωρίς πολιτικές ελευθερίες και ελεύθερη δημόσια ζωή. Η Νότια Αφρική παραμένει, παρά τα πολλαπλά προβλήματά της, μια κοινωνία πολυφωνική με ελεύθερο τύπο και ελεύθερη πολιτική ζωή. Βέβαια το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της χώρας δίνοντας πολλές φορές την εντύπωση ότι είναι το μοναδικό κόμμα της χώρας. Εντούτοις στις τελευταίες εκλογές έχει αρκετά υποχωρήσει και ιστορικά στελέχη του δημιούργησαν ένα νέο κόμμα που αξιώνει περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Στη βουλή της χώρας αντιπροσωπεύονται επίσης, έστω και με μικρό αριθμό βουλευτών, αρκετά άλλα κόμματα. Το μεγάλο στοίχημα της χώρας μετά το θάνατο του Μαντέλα είναι να διατηρήσει την πολιτική της σταθερότητα και να αποφύγει την κοινωνική έκρηξη που θα μπορούσε να βάλει σε κίνδυνο τις σχέσεις όχι μόνο λευκών-μαύρων αλλά και τις ίδιες τις σχέσεις ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές ομάδες της μαύρης πλειοψηφίας του πληθυσμού.

Υ.Γ.

Δεκάδες είναι οι δεσμεύσεις του Αναστασιάδη που δεν τηρήθηκαν. Τώρα άρχισε να δεσμεύεται και απέναντι στους νεκρούς ! Το έκανε πρόσφατα στο μνημόσυνο του ήρωα Μιχαλάκη Παρίδη. Αν όμως δεν τηρεί τις δεσμεύσεις του απέναντι στους ζωντανούς, είναι κανείς που πιστεύει ότι θα το κάνει απέναντι στος πεθαμένους; Άλλωστε η αλαζονεία του μεγαλώνει ακόμη περισσότερο, όταν οι δημοσκοπήσεις του δίνουν αποδοχή πέραν του 60%, σε ένα τόπο όπου, όπως τουλάχιστον αναγράφεται στο τύπο, οικογένειες αναγκάζονται να επιστρέψουν στην εποχή της λάμπας του πετρελαίου ! Έσσεται όμως ήμαρ μετά από την ύβρη.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com