ΓΝΩΡΙΜΙΑ - ΕΠΑΦΗ

Το ιστολόγιο Πενταλιά πήρε το όνομα
από το όμορφο και ομώνυμο χωριό της Κύπρου.
Για την επικοινωνία μαζί μας
είναι στη διάθεσή σας το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο:
pentalia74@gmail.com

lundi 7 mai 2012

Επισκόπηση της νεότερης κυπριακής ιστορίας


 Το  βιβλίο  του  καθηγητή  Στέφανου  Κωνσταντινίδη

 ΤΟΥ ΛΕΑΝΔΡΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ*


ΟΙ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ θεμάτων της Κυπριακής ιστορίας από μια κοινωνιολογική προβληματική είναι πολύ περιορισμένες. Οι λίγες που υπάρχουν εκτείνονται σ’ ένα πολύ μικρό χρονικό πεδίο, που εκτείνεται σε μια συγκεκριμένη περίοδο ή καταπιάνονται με την επεξήγηση και ανάλυση κάποιου θέματος. Συνήθως αυτό βασίζεται στα αποτέλεσματα των απαντήσεων ενός ερωτηματολογίου, το οποίο συντάσσεται με στόχο να επιβεβαιώσει ή να καταρρίψει μια υπόθεση όπως αυτή διατυπώθηκε από τον ερευνητή. Οι μελέτες-έρευνες και τα δημοσιεύματα του είδους αυτού αφθονούν κυρίως στον τομέα των παιδαγωγικών. Συντάκτες τους είναι, κατά κύριο λόγο, εκπαιδευτικοί που αναλαμβάνουν εργασίες του είδους αυτού στο πλαίσιο της μετεκπαίδευσής τους και ακολουθούν πολύ αυστηρά τη μεθοδολογία που υποδεικνύεται για τη διεκπεραίωσή τους.
Πολύ περιορισμένος είναι ο αριθμός των ερευνών που στηρίζεται σε πρωτογενές υλικό και οι οποίες εξετάζουν ολόπλευρα μεγαλύτερης έκτασης περιόδους ή εστιάζονται στην ανάλυση θεμάτων που σχετίζονται με κοινωνικές και οικονομικές δομές, θεσμούς, ιδεολογίες, κ.λπ. Φυσικά κάποια σημάδια αλλαγής άρχισαν να παρατηρούνται ιδιαίτερα μετά την ίδρυση του Πανεπιστημίου Κύπρου (Σχολή Κοινωνικών Επιστημών) αλλά και των ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Όμως ώς τώρα οι καρποί δεν είναι και τόσο άφθονοι. Λείπουν ακόμη οι συνθετικές αναλύσεις που να καταπιάνονται με περιόδους μακράς διάρκειας, πράγμα που θα συνέβαλε στην καλύτερη γνώση και κατανόηση των κοινωνικών φαινομένων, την εξέλιξή τους στον χρόνο ή τη μελέτη της πορείας ευρύτερων κοινωνικών ομάδων ή του συνόλου του λαού.
Μια συμβολή στην πλήρωση αυτού του κενού είναι η έκδοση ενός σημαντικού βιβλίου που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Ταξιδευτής». Πρόκειται για το, έκτασης 448 σελίδων, βιβλίο του Στέφανου Κωνσταντινίδη «Επισκόπηση της νεότερης Κυπριακής Ιστορίας - Κοινωνικές Δομές, Θεσμοί και Ιδεολογία. Από την Οθωμανοκρατία και Αγγλοκρατία στην Ανεξαρτησία».
Ο συγγραφέας του είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών σε Καναδικά Πανεπιστήμια καθώς και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης, αλλά και με σπουδές στην ιστορία την οποία άλλωστε δίδαξε επίσης. Αρθρογραφεί τακτικά με θέματα της ειδικότητάς του  στην εφημερίδα « Ο Φιλελεύθερος». Προτού ακολουθήσει τις σπουδές  του στις Κοινωνικές και Πολιτικές επιστήμες αποφοίτησε από το  Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών και μετεκπαιδεύτηκε επίσης στη Γαλλία, όπου αναγορεύτηκε σε διδάκτορα (Doctorat dEtat). Ανάμεσα στους δασκάλους του ήταν η μεγάλη ελληνίστρια  Ζακλίν ντε Ρομιγύ και  ο καθηγητής Νίκος Σβορώνος.
Χωρίς αμφιβολία  το  ότι μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλία, χώρα στην  οποία κατ΄ εξοχήν οι ιστορικές και ανθρωπιστικές σπουδές ανανεώθηκαν χάρη στη συμβολή της Σχολής  των Annales τον παρακίνησε να ακολουθήσει τις μεθόδους της και να εξετάσει θέματα της κυπριακής ιστορίας από κοινωνική και οικονομική πλευρά. Θεμελιωτές των νέων προσεγγίσεων ήταν, ως γνωστό, οι Φερνάν Μπροντέλ,  Μάρκ Μπλοχ, Εμίλ Μπενβενίστ, κ.ά.π.  Άλλωστε τόσο οι κοινωνιολογικές ( Εμίλ Ντουρκάιμ) όσο και οι ανθρωπολογικές σπουδές (Κλοτ Λέβι Στρός) έχουν ως κοιτίδα τους τη Γαλλία.
Με τέτοιο υπόβαθρο σπουδών μπορεί  να εξηγηθεί και το εγχείρημα του συγγραφέα να προβεί στην επισκόπηση έξι αιώνων κυπριακής ιστορίας. Από τον ίδιο τον τίτλο του βιβλίου ο αναγνώστης πληροφορείται ότι  δεν πρόκειται να μελετήσει τα γεγονότα ακολουθώντας μια αυστηρά χρονολογική σειρά αλλά σε ευρύτερες ενότητες θεμάτων κοινωνικού ή ιδεολογικού ενδιαφέροντος. Άλλωστε αυτή είναι και η έννοια μιας επισκόπησης. Εστιάζεται σε γεγονότα και καταστάσεις που διαμορφώνουν ή και μεταβάλλουν τις υπάρχουσες πολιτικές ή κοινωνικές πραγματικότητες.   Το βιβλίο, όπως είπαμε, καλύπτει την κυπριακή ιστορία από την Οθωμανοκρατία ως την μετά το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή περίοδο. Επιπλέον καταπιάνεται με το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο της κυπριακής κουλτούρας.
Με την επισκόπησή του ο συγγραφέας δεν στοχεύει απλά στην ανάλυση και εξήγηση της διαμόρφωσης του κοινωνικού μεταχηματισμού, των δομών, των θεσμών, των ιδεολογιών, των μηχανισμών της κυπριακής κοινωνίας αλλά μέσω των παραγόντων αυτών προσπαθεί να συμβάλει  στην κατανόηση  «της πορείας προς την ελευθερία ενός λαού και της ανώμαλης προσγείωσής του, χωρίς να έχει ακόμα ολοκληρωθεί η τιτάνια προσπάθειά του που διαρκεί αιώνες τώρα». 
Το βιβλίο είναι σημαντικό όχι μόνο για την πρωτοτυπία των προσεγγίσεών του αλλά και για το ότι προβαίνει σε αναλύσεις πτυχών της κυπριακής ιστορίας οι οποίες είναι άγνωστες στους πολλούς, αμφιλεγόμενες ή παρεξηγημένες. Εμβαθύνει στα θέματα, απομυθοποιεί πρόσωπα ή καταστάσεις, κρίνει πρόσωπα ή κοινωνικές ομάδες, αποδίδει ευθύνες, εξετάζει ολόπλευρα και σφαιρικά τα θέματα παραθέτοντας όλες τις απόψεις και χωρίς να αποκρύβει τη δική του θέση.  Ωστόσο,  αφήνει όλα τα περιθώρια στον αναγνώστη να μορφώσει ο ίδιος τη δική του άποψη. Έχει επίγνωση του γεγονότος  ότι για πολλά γεγονότα, ιδιαίτερα τα πιο πρόσφατα,  οι γνώσεις μας στηρίζονται στα μέχρι τώρα υπάρχοντα στοιχεία. Ότι αυτά μπορούν να διαφοροποιηθούν με την αποκάλυψη νέων στοιχείων  που, εξαιτίας σκοπιμοτήτων,   παραμένουν αδημοσιοποίητα σε κρατικά αρχεία ή στα χέρια προσώπων που πρωταγωνίστησαν  στη  διαμόρφωση  κάποιων καταστάσεων και δεν θα ήθελαν σκιές για  την υστεροφημία τους.
Παρόλο ότι η πρωτότυπη αυτή εργασία προβαίνει σε επισκόπηση και προϋποθέτει τουλάχιστον τη γνώση της γενικής ιστορίας πάνω στην οποία αυτή  στηρίζεται, εντούτοις ο αναγνώστης  μπορεί άνετα να παρακολουθήσει την ανάλυση  των θεμάτων, αφού ο συγγραφέας, πέρα από την απλή γλώσσα διατύπωσης, καταπιάνεται με τα καίρια και τα ουσιαστικά που διαμόρφωσαν την πορεία των  πραγμάτων. Ίσως κάτι που θα χρειαζόταν για  μια κατηγορία αναγνωστών,  θα ήταν η επεξήγηση κάποιων όρων/εννοιών, κυρίως από τον τομέα των κοινωνικών επιστημών, που χρησιμοποιούνται από το συγγραφέα. Φυσικά για κάποιους και ο ίδιος αισθάνεται την ανάγκη να προβεί σε επεξηγήσεις  (π.χ. ο όρος νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίση, κ. ά. π.). Το ίδιο θα μπορούσε να λεχθεί και για την ανάγκη μετάφρασης στα ελληνικά, ευτυχώς ελάχιστων, αναφορών, πράγμα που θα μπορούσε να βοηθήσει όσους αγνοούν τη ξένη γλώσσα.
Πέρα από την παράθεση πρωτογενών πηγών και της σχετικής με την υπό εξέταση περίοδο βιβλιογραφίας ο συγγραφέας στηρίζεται και σε προσωπικές συνεντεύξεις με τους πρωταγωνιστές των γεγονότων (πολιτικά πρόσωπα, στελέχη και αξιωματούχους κομμάτων, συνδικαλιστές, εκπαιδευτικούς, κ.ά.), αλλά και απλούς ανθρώπους του λαού που διεκτραγωδούν τις κοινωνικές αδικίες και την εκμετάλλευση τους από τους τοκογλύφους ή την αποικιακή διακυβέρνηση!
Το βιβλίο αποτελεί έργο ζωής για το συγγραφέα, αφού, όπως και ο ίδιος αναφέρει, από τα φοιτητικά του χρόνια, με αφόρμηση το κυπριακό,  ενδιαφερόταν  να μελετά την Κύπρο όχι μόνο ως προς τη γενική ιστορία αλλά και ως προς τους θεσμούς, την κοινωνία και την οικονομία. Χωρίς αμφιβολία αυτό είναι μια σημαντική συμβολή στη βιβλιογραφία των  κυπρολογικών  σπουδών. Όμως, πέρα από αυτό, θα ήταν και πολύ χρήσιμο σ’ όσους είναι ενεργά αναμεμειγμένοι στην πολιτική ζωή του τόπου και θεωρούν ότι για  τη λήψη οποιωνδήποτε πολιτικών αποφάσεων απαιτείται ενημέρωση, ενδελεχής εξέταση και σπουδή του παρελθόντος και όσων προηγήθηκαν. Η γνώση αυτή τούς προσφέρεται μέσα από τα δημοσιεύματα ειδικών επιστημόνων ένα από τα οποία είναι και αυτό που αδρομερώς παρουσιάσαμε. 


* Ο Λέανδρος Αντωνιάδης είναι ιστορικός, πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτορας Ιστορίας του γαλλικού  Πανεπιστημίου της Λυών

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire